یک موتور اتومبیل از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که هر یک در کنار هم فعالیت می‌کنند تا یک دستگاه یا ماشین توان حرکت کردن داشته باشد. موتور برای شروع کار خود نیاز به سوخت و دیگر منابع انرژی دارد. استفاده کردن از روغن، بنزین و آب ( برای خنک سازی موتور) یک عامل ضروری است. به این علت که این مایعات در موتور به گردش در بیایند به یک عامل محرک نیاز دارند. به همین سبب هم استفاده از پمپ در موتور دستگاه یک روش بسیار کاربردی است. پمپ روغن یا اویل پمپ یکی از این قسمت‌ها است که در رابطه با روغن ماشین فعالیت می‌کند. در این مقاله از مجله یدک تی قصد داریم به بررسی کاربرد اویل پمپ بپردازیم.
اویل پمپ یا همان پمپ روغن یکی از بخش‌های تشکیل دهنده سیستم موتوری یک خودرو است که وظیفه روغن رسانی و روانکاوی موتور و قسمت‌های آن را بر عهده دارد. این قطعه از انواع مختلفی برخوردار است و جزء قطعات مصرفی به علت تمام شدن عمر مفید آن قرار می‌گیرد. در ادامه با کاربرد اویل پمپ و اجزاء و قطعات آن بیشتر آشنا می‌شویم.
نقش اویل پمپ در خودرو
در حقیقت اویل پمپ مانند قلب انسان است، اگر لحظه‌ای نقشش را به درستی انجام ندهد، سیستم در ارتباط با آن به سرعت از کار می‌افتد. پمپ روغن نیروی خود را از موتور می‌گیرد البته این عمل به صورت مستقیم انجام نمی‌گیرد بلکه توسط واسطه نیرو می‌گیرد. این واسطه امکان دارد محور دلکو یا دنده میل سوپاپ باشد، این مسئله به نوع طراحی موتور ارتباط دارد.
پمپ روغن در کاهش هدررفتن انرژی با کم کردن اصطکاک بین قطعات متحرک موتور کاربرد دارد. به این صورت که به علت اصطکاک قسمت عمده‌ای از قدرت تولیدی خودرو قبل از انتقال به گیر بکس به شکل گرما هدر می‌رود و اویل پمپ با انتشار روغن مانع از این اتلاف انرژی می‌شود.
خنک‌کاری قطعاتی که به علت کاهش اصطکاک و دریافت و انتقال گرما به هنگام حرکت روغن انجام می‌گیرد، کاهش ساییدگی و خوردگی سطوح و قطعات با پر کردن فضای خالی بین آن‌ها و پیشگیری از سایش سطوح روی هماز مهم ترین مزایا اویل پمپ محسوب می شود.
اویل پمپ سبب کاهش ارتعاشات موتور می‌شود که با دفع ضربات به وسیله ویژگی هیدرولیکی روغن موتور صورت می‌گیرد. همچنین روغن پمپ سبب تمیزکاری قطعات مختلف موتور به کمک روغن و شسته شدن آلودگی‌ها توسط آن و سپس فیلتر شدن روغن با فیلتر مخصوص انجام می‌شود.
اگر در بین این سطوح روغنی نباشد قطعا این دو سطح دچار آسیب می‌شوند. به همین صورت هنگامی که خودرویی دچار کمبود روغن می‌شود، موتور می‌سوزاند ولی روغن طبق مسیر مشخصی به قطعات موتور می‌رسد که به آن مدار روغن‌کاری می‌گویند. اگر کمی به مسیر روغن دقت کنیم در می‌یابیم که روغن تقریباً کل موتور را دور زده و پس از فیلترشدن دوباره به کارتر روغن بر‌می‌گردد.
علائم خرابی اویل پمپ
خراب شدن اویل پمپ، مشکلات و دردسر‌های زیادی برای خودرو به همراه دارد. از این رو لازم است تا به سرعت خرابی این قطعه شناسایی شود و قبل از بروز آسیب‌های جدی به تعمیر آن پرداخت. در ادامه برخی از علائم نشان‌دهنده خراب شدن اویل پمپ در ماشین را با هم مورد بررسی قرار می‌دهیم:
کاهش فشار روغن یا روشن شدن چراغ چک موتور
خرابی یا فرسودگی پمپ روغن سبب کاهش فشار آن در موتور می‌گردد. این مسئله به طور معمول با روشن شدن چراغ چک موتور در عقب داشبورد به راننده خبر می‌دهد. بنابراین در اولین حرکت بعد از روشن شدن چراغ چک روغن، لازم است مقدار روغن موتور را چک کنید. اگر مقدار آن کم‌تر از حد استاندارد باشد، لازم است به خودرو روغن اضافه کنید. در حالتی که بعد از انجام این کار باز هم چراغ چک روشن بود و کمبود فشار روغن را اطلاع داد، باید اویل پمپ خودروی خود را بررسی کنید.
بالا رفتن دما در موتور
از دیگر نشانه‌های خرابی اویل پمپ، می‌توان به افزایش دما در موتور اشاره است. چون یکی از نقش‌های روغن موتور کاهش دمای اجزای فلزی درون پیشرانه است. ولی اگر این روغن به اندازه مناسب وارد موتور نشود، دمای این قطعات افزایش می‌یابد. پس در صورت رو به رو شدن با افزایش دما در پیشرانه باید یکی از فرضیه‌ها را خراب شدن پمپ انتقال روغن قرار دهید.
ایجاد سر و صدا توسط سوپاپ‌ها
روغن موتور به هنگام ورود به پیشرانه از اصطکاک بین قطعات داخلی آن کم می‌کند. ولی اگر این پمپ خراب شود و قادر نباشد روغن کافی را به پیشرانه انتقال دهد، سبب افزایش سطح اصطکاک میان این اجزا خواهد شد. در نتیجه سر و صدای سوپاپ‌ها بلند شده و موتور به صدا در می‌آید.
وجود سر‌و‌صدا در کارکرد اویل پمپ
یکی از نشانه‌های برای خرابی پمپ، شنیدن سر و صدا و نویز از سمت آن است. این صدا حتی در هنگام کارکردن ماشین به شکل درجا هم به شنیده می‌شود. پس لازم است هنگام شنیدن صدا از سمت اویل پمپ برای بررسی و چکاپ آن به تعمیرگاه مراجعه فرمایید.
اجزای اویل پمپ
پمپ‌های روغن در خودرو‌های مختلف، روغن مخصوص را به سمت فیلتر روغن روانه می‌کنند و بعد از عبور جریان روغن از درون فیلتر، این مایع به درون مدار روان‌کاری موتور فرستاده می‌شود. اویل پمپ نیروی لازم برای حرکت کردن خود را از میل بادامک یا میل لنگ به‌دست می‌آورد. در بعضی از موتورها، چرخ دنده‌ای بر روی میل بادامک قرار می‌گیرد که نقش انتقال نیرو به اویل را به عهده دارد. در بعضی دیگر زنجیر یا تسمه‌ای روی محور میل لنگ قرار گرفته و نیروی حرکت اویل پمپ را به آن انتقال می‌دهد. اویل پمپ‌ها در انواع مختلفی ساخته می‌شوند و کاربرد اویل پمپ در قسمت‌های مختلف متفاوت است ولی برخی از اجزا در همه آن‌ها وجود دارند. اجزای دیگر امکان دارد وابسته به نوع پمپ حذف یا به آن اضافه شود. این اجزا عبارتند از:
- پوسته
- چرخ دنده هرزگرد
- چرخ دنده محرک
- روتر داخلی
- روتر خارجی
- فنر روغن
- پلانجر
- محور اصلی
- محور هرزگرد
در بین این‌ها پوسته خارجی که محفظه‌‌ای برای قرار گرفتن اجزای داخلی پمپ است در تمام انواع پمپ ثابت است و اجزای دیگر را در انواع مختلف پمپ مشاهده می‌کنیم.
انواع اویل پمپ
برخی اوقات قسمت‌های مختلف و سیستم‌های متعدد خودرو به شکل اختصاصی از یک اویل پمپ و محفظه روغن مخصوص استفاده می‌کنند. به عنوان مثال سیستم تعلیق، سیستم فرمان و جلوبندی هر کدام پمپ روغن مخصوص به خود را دارند. به مجموعه محفظه‌های روغن و پمپ‌ها و مسیرهای انتقال در آن‌ها در کنار هم سیستم روان کاری خودرو را تشکیل می‌دهند که به آن سیستم روغن کاری هم می‌گویند. مهم‌ترین بخش این سیستم اویل پمپ موتور و روغن موتور است. این پمپ که داخل بلوک سیلندر قرار می‌گیرد، روغن را از محفظه کارتل می‌گیرد و درون شیارها و مسیرهای معین شده برای جریان روغن درون بلوک سیلندر می‌ریزد، انواع مختلفی دارد. سه نوع از انواع اویل پمپ عبارتند از:
اویل پمپ‌های دنده‌ای
اویل پمپ دنده‌ای شامل دو چرخ دنده با قطری مشابه می‌باشد. یکی از چرخ دنده‌ها محرک است و چرخ دنده دیگر هرزگرد می‌باشد. روغن پس از ورود به اویل پمپ بین چرخ دنده‌ها به دام می‌افتد و کار روغن کاری را انجام می‌دهد.
اویل پمپ‌های روتوری
کارکرد اویل پمپ توری شبیه به پمپ روغن‌های دنده است ولی تنها تفاوتی که دارد این است که فقط از یک چرخ دنده برای عمل روغن کاری استفاده می‌کند. روش کار این چرخ دنده به این شکل است که درون یک روتور داخلی به دوران در می‌آید و روغن بین روتور‌های داخلی و خارجی گسترش می‌یابد.
اویل پمپ های سوزنی
اویل پمپ های سوزنی اغلب در موتور سیکلت‌ها به کار می‌رود و روغن توسط آن به موتور ارسال می‌شود.
در صورت نو بودن موتور یا عیب نداشتن در مدار روغن‌کاری ، فشار روغن بیش از حد مجاز می‌باشد همینطور هنگامی‌که با زیاد شدن دور موتور فشار در مدار روغن‌کاری افزایش می‌یابد، روغن سوزی انجام می‌شود چون سرعت گردش اویل پمپ تابع دور موتور است و مدار روغن‌کاری را به سوپاپ کنترل فشار مجهز می‌سازد .
بیشتر بخوانید: بهترین زمان تعویض روغن گیربکس
عوامل موثر در خرابی اویل پمپ کدام‌اند؟
- تمیز نبودن، گرفتگی یا فرسودگی فیلتر روغن
- هنگامی که به دلیل نشت آب از رادیاتور، شلنگ‌ها و… موتور بدون آب بماند.
- افزایش دمای موتور و داغ کردن یا جوش آوردن آن
- به کار بردن روغن موتور قدیمی و بدون کیفیت و تعویض نکردن آن
- رانندگی با سرعت‌های بسیار زیاد و بالا رفتن دور موتور تا محدوده قرمزرنگ
جمع بندی
نحوه کارکرد اویل پمپ برای خودرو امری ضروری می‌باشد که در محدوده زمانی مشخص برای جلوگیری از خرابی نیاز به تعویض دارد. این قطعه به صورت کلی در عملکرد موتور خودرو تاثیر چشمگیری دارد، به همین علت لازم است تا از سلامت آن مطلع باشیم تا دچار خسارات متعدد نشود. این خساران نیز میتواند از لحاظ هزینه برای شما بسیار سنگین تمام شود به طور مثال در یاتاقان زدن سانتافه که در چند سال اخیر در بین مالکان خودروها زیاد اتفاق اتفاده بود یکی از مهم ترین عوامل خرابی در اویل پمپ گزارش شده بود.
نظری نیست.